“In het begin van de pandemie was er veel aandacht voor zorgmedewerkers. Er werden psycho-sociale hulplijnen opgericht waar zorgmedewerkers hun stoom konden afblazen. In heftige situaties is het belangrijk dat er een luisterend oor is, maar de hulplijn werd niet gebeld. Je ziet dat er op zo’n moment niet aan de betrokkenen, de zorgmedewerkers, wordt gevraagd: wat heb je nodig? Als je werkgroepen maakt met zorgmedewerkers en ook met de onzichtbare mensen die niet direct aan het bed staan met wel in hoge mate blootstelling aan corona ervaren, zoals schoonmakers en administratieve krachten, dan zet je de mensen centraal die ook daadwerkelijk de zwaarste lasten dragen.”
Als universitair docent en GZ-psycholoog aan de Vrije Universiteit Amsterdam is Els van der Ven betrokken bij het HEROES onderzoek, een groot internationaal onderzoek naar de impact van de Covid-19 pandemie op de geestelijke gezondheid van zorgpersoneel. Els was tijdens de mondiale corona-uitbraak juist voor een onderzoek op Columbia University (USA), dus werd het roer omgegooid. “Met onderzoekers uit 28 andere landen zijn we daarom een onderzoek gestart, waarvoor we in de eerste fase in Nederland 600 mensen en wereldwijd 35.000 zorgmedewerkers hebben bevraagd.”
Drieluik
Al ruim een jaar zorgt Covid-19 voor een andere en (steeds weer) veranderende wereld. Tijdens ons voorjaarswebinar ‘Stress!! Is dit nu nodig?’ boden de drie gastsprekers Frank Schurink, Els van der Ven en Peter van Loon ons een breed en divers inzicht in het ontstaan, de omgang en oplossingen voor stress. In dit drieluik nodigen we hun uit op jullie stoel te gaan zitten en stellen we de vraag: de werkdruk, het ziekteverzuim en de stress in de gezondheidszorg nemen steeds meer toe, wat zou jij doen?
Zorgbrede aanpak
“Ik benader de situatie vanuit de wetenschap”, reageert Els. “Wat hebben zorgmedewerkers op de werkvloer nodig? Het gaat niet alleen om zorgmedewerkers in ziekenhuizen, maar bijvoorbeeld ook om verpleeghuiskundigen, medewerkers van de GGZ en gehandicaptenzorg. Een van de dingen die zij nodig hebben: contact met collega’s, ondersteuning vanuit de werkvloer. Als je in de overlevingsmodus zit, is het lastig om de situatie te verwerken. Zorgmedewerkers gebruiken hun vrije dagen om van die stress te herstellen, maar dat wordt met de toenemende druk steeds lastiger. Met collega’s denken we na over hulpmiddelen, die men in kan zetten zonder om op vrije dagen op te hoeven laden. Er zijn diverse afleidende technieken, zoals virtual reality of mindfullness, maar luisteren, meer inzetten op het individu en op organisatieniveau meer contactmomenten met manager en collega’s creëren, dat is tenminste zo belangrijk. Vertrouwen hebben in je werkplek is heel belangrijk tonen onderzoeken aan.”
Ongelijkheid
In ons gesprek met Els komt nog een uitdaging ter sprake: “Waar we in het begin van de coronapandemie dachten aan samen, is de ongelijkheid in de maatschappij en op de werkvloer juist erger geworden. Zo kregen de artsen op de IC als eerste beschermingsmiddelen, maar de schoonmakers die de IC moesten reinigen pas veel later. Je ziet helaas ook de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen. Kijk naar de media, wie zijn de gezichten? Vooral mannen, terwijl de overgrote meerderheid van de zorgmedewerkers vrouw is. Mensen met de beste intenties worden in een crisis naar voren geschoven, de mensen met privileges. Er is een gebrek aan representatie, waardoor een mismatch kan ontstaan voor wat zorgmedewerkers ervaren en nodig hebben. Zijn we ons ook bewust dat een groot deel van het zorgpersoneel een migratieachtergrond heeft? Deze groep wordt nog weleens over het hoofd gezien. Want hoe gaan we in de nafase van de corona voor hun zorgen? Hoe gaan zij het redden?”
Open einde
Ons gesprek met Els, ter afsluiting van dit drieluik ‘Stress! Is dit nu nodig?’ met Frank in deel 1 en Peter in deel 2, heeft een open einde. Schrijnend en confronterend? Een uitdaging. Met oog en oor voor elkaar. En met wederom zorg als basis.